تقدیم به پیشگامان

و رهپویان دیرینه‌شناسی گیاهی ایران

پیشگفتار:

دیرینه‌شناسی در ایران کاربردزده است. ازآنجاکه این دانش در کشور به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از زمین‌شناسی گسترش پیدا کرده‌است، لاجرم جنبه‌های موردنظر زمین‌شناسی از این علم بر دیگر جنبه‌های آن ارجحیت یافته‌است. مهم‌ترین کاربردهای دیرینه‌شناسی از منظر زمین‌شناسی، تعیین سن لایه‌های زمین و بازسازی محیط‌های زیستی گذشته است، لذا در میان آثار و منابع موجود در دیرینه‌شناسی نیز این جنبه‌ها به‌عنوان هدف اصلی مدنظر بوده و مطالب در آن راستا تنظیم شده‌است. دیرینه‌شناسی گیاهی نیز از این امر مستثنی نیست. با این تفاوت که منابع موجود در این زمینه بسیار کمتر و در حد انگشتان یک دست است. در همین اندک آثار موجود از دیرینه‌شناسی گیاهی نیز، غلبه و تأکید بر شناسایی جنس‌های مختلف گیاهان فسیلی، به‌ویژه نمونه‌های موجود در ایران است. پرواضح است که کاربردهای دیرینه‌شناسی به استفاده‌های آن در زمین‌شناسی محدود نمی‌شود. یکی دیگر از کاربردهای مهم این علم که بیشتر در زیست شناسی مدنظر است، مبحث تغییر و تحول موجودات زنده و تبارشناسی آن‌هاست. ازآنجاکه این مباحث در دیرینه‌شناسی گیاهی ایران کمتر مورد توجه بوده است و منابع موجود در این زمینه نیز قدیمی هستند، در این کتاب تلاش شده‌است تا علاوه بر جنبه‌های عمومی دیرینه‌شناسی گیاهی به مباحث تکامل گیاهان نیز مفصل پرداخته شود.

این کتاب به‌طورکلی از دو بخش تشکیل شده‌است. بخش اول که شامل فصل‌های اولیه (۱-۴) است به کلیات و مقدمات دیرینه‌شناسی گیاهی می‌پردازد. در این فصول مطالبی که برای درک بهتر فسیل‌های گیاهی و تکامل آن‌ها لازم است همچون تعاریف و پیشینۀ این علم، اصول و مقررات، انواع فسیل‌ها و فسیلی شدن گیاهان، رخداد‌های مهم تاریخ گیاهان و ریخت‌شناسی گیاهان ارائه شده‌است. بخش دوم کتاب به بررسی پیدایش و تکامل گیاهان از نمونه‌های ساده ابتدایی تا پیشرفته‌ترین گیاهان می‌پردازد. در این فصول، گروه‌های مختلف گیاهان از خزه‌ها و نهان‌زادان آوندی تا بازدانگان و نهان‌دانگان مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند. در پایان هر فصل نیز شمه‌ای از فسیل‌های گیاهی موجود در ایران ارائه شده‌است. ازآنجاکه دیگر کتاب‌های منتشرشدۀ در عرصۀ دیرینه‌شناسی گیاهی ایران، مباحث مربوط به فسیل‌های گیاهی کشور و ویژگی‌های نمونه‌های مختلف را به‌خوبی پوشش داده‌اند، در این کتاب این مباحث ارائه نشده‌است. درواقع کتاب حاضر به‌عنوان مکملی بر آثار قبلی که بیشتر قابل‌استفاده در واحد عملی درس دیرینه‌شناسی گیاهی هستند، نگاشته شده‌است. لذا از این اثر برای تدریس واحد نظری درس دیرینه‌شناسی گیاهی در مقاطع مختلف (کارشناسی و کارشناسی ارشد) می‌توان بهره برد. در پایان امید است این کتاب، همان‌گونه که جنبه‌های زیستی و دیرینه‌شناختی گیاهان را بر ما آشکار می‌سازد، بتواند با گشودن چشم دل بر زیبایی‌ها و شگفتی‌های عالم هستی، ما را به معرفت الهی رهنمون سازد.

برگ درختان سبز در نظر هوشیار هرورقش دفتری است معرفت کردگار

مؤلفان (دکتر مجید میرزایی عطاآبادی و دکتر محمد رضا کبریایی زاده)، بهمن‌ماه ۱۴۰۲

لینک خرید اینترنتی کتاب: /https://pub.znu.ac.ir/product-category/basic-science

https://pub.znu.ac.ir